Рэзка вырасла колькасьць вайскоўцаў, якіх падчас вайны ва Ўкраіне судзяць у Расеі

Амаль у тры разы за апошнія дзесяць гадоў павялічылася колькасьць вайскоўцаў, асуджаных за крымінальныя злачынствы, учыненыя ў Расеі, сьведчыць статыстыка судовага дэпартамэнту Вярхоўнага суда РФ.

«Настоящее время» расказала, як у 2024 годзе судзілі расейскіх вайскоўцаў.

За 2024 год у Расеі асудзілі звыш 13,5 тысячы вайскоўцаў — гэта самы высокі паказчык за апошнія 10 гадоў. Вярхоўны суд РФ улічвае ў прысудах як прызыўнікоў, так і кантрактнікаў.

Хаця з 2015 году колькасьць асуджаных у Расеі вайскоўцаў паступова зьніжалася, пасьля поўнамаштабнага ўварваньня ва Ўкраіну іх колькасьць рэзка пачала расьці і павялічвацца з кожным годам. Калі за 2014 год у Расеі асудзілі 5036 вайскоўцаў, у 2022 годзе — 4 122, у 2023 годзе — 7 713, а ў 2024 годзе амаль удвая больш — 13 647 вайскоўцаў.

Таксама вайскоўцаў у Расеі сталі часьцей прыгаворваць да рэальнага пазбаўленьня волі. Калі з 2014-га па 2021 год у сярэднім прыкладна 18% вайскоўцаў атрымалі турэмныя тэрміны, дык з 2022-га па 2024 год іх доля павялічылася ў сярэднім да 35%. У 2024 годзе роўна палова асуджаных вайскоўцаў атрымалі рэальныя тэрміны.

Пасьля поўнамаштабнага ўварваньня ва Ўкраіну рэзка вырасла колькасьць вайскоўцаў, якія на момант учыненьня злачынства мелі непагашаную судзімасьць. З 2014 году іх стала ў 16 разоў больш: калі ў 2014 годзе непагашаныя судзімасьці былі толькі ў 2,2% з усіх асуджаных вайскоўцаў, то ў 2024 годзе — у 12,6%. Гэта ў тым ліку зьвязана з тым, што зь сярэдзіны 2022 году Расея стала набіраць вязьняў з калёній для ўдзелу ў вайне супраць Украіны. Спачатку Дзярждума РФ прыняла закон, які дазваляе здымаць судзімасьці зь вязьняў за ўдзел у вайне ўжо праз паўгода, але пасьля мецяжу ПВК «Вагнэр» улетку 2023 году наборам вязьняў стала займацца Мінабароны Расеі і памілаваньне для зьняволеных адмянілі — цяпер іх выпускаюць у статусе «ўмоўна вызваленых».

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: «Я перажыла». Выйшаў фільм пра сэксуалізаваны гвалт у час войнаў у Босьніі і Ўкраіне

За гэты час на волю ў тым ліку выходзілі асуджаныя за забойствы і згвалтаваньні. Яны ж пасьля вяртаньня з фронту зьдзяйсьнялі падобныя злачынствы. Як падлічыла «Вёрстка», за тры гады вайны сама меней 202 былыя расейскія вязьні, якія вярнуліся з фронту, забілі або сваімі дзеяньнямі прывялі да сьмерці 219 чалавек, а з 676 вайскоўцаў, асуджаных за забойствы ці прычыненьне цяжкай шкоды здароўю, што прывяло да сьмерці, 392 — былыя вязьні.

Расьце і цяжар злачынстваў, якія зьдзяйсьняюць вайскоўцы. Калі ў 2014 годзе толькі ў траціне прысудаў ішла гаворка пра цяжкія і асабліва цяжкія злачынствы, то да 2024 году прыкладна два з трох злачынстваў маюць цяжкі або асабліва цяжкі характар (напрыклад, забойствы, згвалтаваньні непаўналетніх і разбой).

За дзесяць гадоў амаль у 4,5 разы павялічылася колькасьць вайскоўцаў, якіх асудзілі паводле артыкулу «Забойства»: калі ў 2014 годзе за гэта асудзілі 8 чалавек, то ў 2024 годзе — 134. Агулам з пачатку поўнамаштабнага ўварваньня ў Расеі за забойства асудзілі 263 вайскоўцаў.

Амаль у 4 разы вырасла колькасьць асуджаных паводле артыкулаў, якія датычацца палавой недатыкальнасьці, — у 2024 годзе па іх вынесьлі прысуды ў дачыненьні да 102 вайскоўцаў. За згвалтаваньні і гвалтоўныя дзеяньні сэксуальнага характару асудзілі 58 вайскоўцаў. Яшчэ ў дачыненьні да 44 вайскоўцаў вынесьлі прысуды па артыкулах аб дзеяньнях сэксуальнага характару, у тым ліку ў дачыненьні да непаўналетніх.

Значна павялічылася колькасьць вайскоўцаў, якіх асудзілі за наўмыснае прычыненьне цяжкай шкоды здароўю: у 2014 годзе па гэтым артыкуле асудзілі 39 вайскоўцаў, а ў 2024 годзе — адно 187, прычым у 65 выпадках празь дзеяньні вайскоўцаў гінулі людзі.

Таксама павялічыліся прысуды ў дачыненьні да вайскоўцаў паводле артыкулаў, зьвязаных з наркатычнымі і псыхатропнымі рэчывамі.

Адзіны артыкул Крымінальнага кодэксу РФ, па якім стала менш асуджаных вайскоўцаў, — «Махлярства».

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Зьявілася інфармацыя пра расстрэл расейцамі ўраджэнца Беларусі, які адмовіўся ісьці ў «мясны штурм» на Данбасе

Крымінальныя справы ва Ўкраіне

Разам з тым расейскіх вайскоўцаў судзяць і ва Ўкраіне — за зьдзейсьненыя злачынствы падчас вайны. Офіс генэральнага пракурора Ўкраіны з моманту поўнамаштабнага ўварваньня ў лютым 2022 году зарэгістраваў больш за 187 тысяч крымінальных спраў. Пераважная большасьць зь іх — 166 444 — зьвязаныя з парушэньнямі законаў і звычаяў вайны, да якіх адносяцца жорсткае абыходжаньне з палоннымі ці цывільнымі, ужываньне зброі, забароненай міжнародным правам.

Сярод падазраваных — 735 чальцоў вайскова-палітычнага кіраўніцтва Расеі. У гэтых справах фігуруюць і ўкраінскія грамадзяне, якія дапамагалі расейскім вайскоўцам і акупацыйным уладам на ўкраінскіх тэрыторыях, захопленых Расеяй.

З пачатку вайны па люты 2025-га суды Ўкраіны вынесьлі прысуды ў дачыненьні да 168 расейскіх вайскоўцаў, вынікае са зьвестак Генпракуратуры Ўкраіны. Толькі паводле артыкулаў аб «злачынствах агрэсіі», «ваенных злачынствах» і «сэксуалізаваным гвалце, зьвязаным з канфліктам» пракуроры перадалі ў суды 235 абвінаваўчых актаў.

ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: СБУ абвясьціла ў вышук грамадзянку Расеі, якая заклікала свайго мужа гвалтаваць украінскіх жанчын

Вайна Расеі супраць Украіны

А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
У красавіку высьветлілася, што мірныя перамовы пакуль ня маюць посьпеху, а тым часам Украіна заявіла, што ведае імёны 155 кітайскіх наймітаў, якія падпісалі кантракты з Расеяй і пайшлі на вайну. Афіцыйны Пэкін заявіў, што сваіх грамадзянаў на вайну не адпраўляў, а наадварот, раіў жыхарам краіны трымацца падалей ад абодвух бакоў.
Дзяржаўны ўкраінскі праект «Хачу жыць», які выконвае Каардынацыйны штаб у пытаньнях абыходжаньня з ваеннапалоннымі, у красавіку 2025 году апрылюдніў прозьвішчы 742 грамадзян Беларусі, якія з 2023 году ваююць супраць Украіны на баку Расеі, зь іх 96 ужо загінулі.
Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.